Hồ sơ tâm lý học tâm thần hay kẻ điên. Chạm đến văn của Franz Kafka, bản thân thật sự chưa đủ tự tin để đưa ra lời bình luận. Sự phản ảnh hiện thực với đa tầng nghĩa, cứ đào bới mãi không hết. Tốt nhất để chính người bạn thân của Kafka là Max Brox đưa ra nhận định.
“Hầu hết những gì Kafka đã xuất bản đều do tôi dùng mưu ẹo hoặc ra sức thuyết phục. Điều này mâu thuẫn với thực tế là trong những giai đoạn rìa của cuộc đời, anh thường xuyên cảm thấy rất sung vướng với việc viết lách (tuy anh luôn gọi đó là “nguệch ngoạc”)…
Tuy vậy anh vẫn từ bỏ nó, trước hết là do một vài sự kiện không vui đã khiến anh trở thành một kiểu người tự hủy hoại và do đó phủ nhận chính tác phẩm của mình, nhưng còn do một thực tế nữa, đó là anh đã cho tác phẩm của mình chuẩn mực cao nhất về tôn giáo (dù chưa từng nói ra), mà nó, ra đời dưới vô vàn trở ngại không đáp ứng nổi. ”
Một nhà văn “ngông”, như thể Nguyên Tuân của Việt Nam là sự tiếp nuối của sự ngông nghênh trong văn học ấy, một phương trời Bohemia đến một phương trời Việt.
Trở lại một vụ án, lắng nghe sự kể lể của người lính để trải nghiệm văn phong và đa tầng nghĩa:
“Nếu ông biết chúng tôi được trả lương tồi tệ nhường nào, hẳn ông sẽ nhận xét khá hơn về chúng tôi. Tôi có một gia đình phải nuôi, còn tay Franz đây muốn lấy vợ, người ta luôn lợi dụng mọi cách để kiếm chác mà, chứ chỉ qua việc làm thôi thì không giàu nổi, dù làm những việc cực nhọc nhất. Những bộ cánh của ông đã cám dỗ tôi; tất nhiên đám canh giữ, xưa nay vẫn thế, ông tin tôi đi; mà cũng hiểu được thôi, vì với một người bất hạnh đến nỗi bị bắt thì những thứ này đâu còn quan trọng gì nữa?”
